In 1914 werd de schoolplicht én het kosteloze onderwijs ingevoerd. Om tegemoet te komen aan de dringende nood aan meer onderwijzers en regenten werd in Antwerpen de Katholieke Normaalschool gesticht. Die verhuisde in de jaren ‘50 van het centrum van de stad naar een nieuwbouw op het Kiel, ons huidig hoofdgebouw aan de VIIde-Olympiadelaan.
De nieuwe campus was al snel te klein nadat men ervoor koos om er ook een lagere en een middelbare oefenschool te vestigen. Tijdens de eerstesteenlegging van onze huidige laagbouw in december 1959 kreeg de school haar nieuwe naam: het Heilig Pius X-instituut. Op didactisch vlak was Pius X een zoemende bijenkorf. Lerarenopleiding en oefenschool vormden een stevige tandem waarbij modellessen in de oefenschool de basis vormden voor de productie van talrijke handboeken en methodes.
De tijdgeest van mei 1968 vond in het H. Pius X-instituut een echte voedingsbodem. Dat jaar ging de nieuwe studierichting Menselijke wetenschappen (nu Humane wetenschappen) als experiment van start. Enkele jaren later trad Pius X toe tot het groepje experimenteerscholen van het Vernieuwd Secundair Onderwijs (het VSO). De onderwijsvernieuwingen die in de jaren ’70 op Pius X vorm kregen, zouden het fundament vormen waar ons huidige schoolproject nog steeds op verder bouwt!
De vernieuwingen vertrokken van een andere visie op mens en maatschappij. De grondopties van de school geleken niet erg op de schoolreglementen van andere scholen. Zij pleitten voor menselijkheid en respect op alle niveaus, ze waren een toetssteen voor het dagelijkse leven op school. Als leraar moest je kunnen omgaan met de open en antiautoritaire visie. Pius X had zich ondertussen een heel specifieke naam opgebouwd. Dat trok een bepaald soort leerlingen aan. En natuurlijk waren de meeste leerlingen gewone leerlingen die naar school kwamen om hun diploma te halen. Maar de mix op de speelplaats, versterkt door het gestadig groeiende aanbod van studierichtingen vormde voor elk individu een bad van mogelijkheden waarin je wel moest leren om keuzes te maken en je eigen visie te ontwikkelen.
Het werd een grote ontgoocheling toen bleek dat de weerstand binnen bepaalde kringen van het Katholiek Onderwijs tegen het VSO zo groot was, dat zich een bittere strijd ontplooide tussen het VSO en het traditionele systeem. Om aan die strijd een einde te maken werd in 1988 de eenheidsstructuur ingevoerd, een halfslachtig compromis tussen beide visies. Het was van meet af aan duidelijk dat we er op Pius X alles aan zouden doen om de basisprincipes van het comprehensieve VSO-onderwijs zoveel mogelijk te bewaren en te versterken. De autonome Middenschool werd opgericht om de school uitdrukkelijk open te stellen voor alle leerlingen, om hen een brede gemeenschappelijke vorming te geven en om hen te helpen kiezen voor die studierichting die het beste aansluit bij hun capaciteiten en interesses.
De Bovenbouw werd een afzonderlijke entiteit binnen Pius X. Ze zou een multicategoriale school zijn en blijven, waarin studierichtingen uit de vier onderwijsvormen worden aangeboden. Dat sluit ook veel beter aan bij de diversiteit en complexiteit van onze samenleving en bereidt leerlingen voor op het samen leven en werken met mensen met zeer verschillende achtergronden en interesses. Daarvoor zijn ook bijzondere vaardigheden vereist die onder meer via projectwerk worden geoefend. Ook op dat vlak heeft Pius X altijd een pioniersrol gespeeld, niet enkel met projecten binnen een vak, maar dikwijls ook vakoverschrijdend en waarbij leerlingen van verschillende basisopties en studierichtingen samenwerken. In 2004 gaven we projectwerk een vast plaats in de meeste richtingen van de derde graad via het vak ‘seminarie’.
Pius X heeft sedert 1984 een tweede vestigingsplaats: ‘de Abdijstraat’. Er werd van bij het begin voor geopteerd om alle studierichtingen van de derde graad samen onder te brengen op dezelfde locatie. Een scheiding tussen aso, bso, kso en tso zou immers het begin van de bouw van een muur tussen die onderwijsvormen kunnen betekenen. Het eigen karakter van de derde graad groeide met de jaren. De leerlingen krijgen er meer vrijheid en verantwoordelijkheid, waardoor ze beter voorbereid worden op het hoger onderwijs. Het derde-graadproject is uniek en de ‘Abdijstraat’ groeide uit tot een begrip waarvoor vele andere scholen ons benijden.
In 1995 werd de Normaalschool opgenomen in de Karel de Grote Hogeschool en verhuisde kort nadien weer naar het stadscentrum. De vrijgekomen leslokalen werden al snel ingenomen door de basisschool en het secundair die verder bleven aangroeien.
In 2017 werden nieuwe gebouwen aan de Olympiadelaan en de Cyriel Buyssestraat in gebruik genomen. Daarmee kreeg de school ook een passend gezicht in het straatbeeld en eindelijk wat meer ademruimte voor haar onderwijsproject waar inmiddels meer dan 2.000 leerlingen ieder jaar voor kiezen.
